Чӑваш Енре ҫӗрпе усӑ курни мар, усӑ курманни ытларах калаҫтарать тесе хыпарлаҫҫӗ Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗнче. Нумаях пулмасть, акӑ, асӑннӑ управление Патӑрьел районӗнчи Еншик ялӗнчен ҫыру ҫитнӗ, унта усӑ курман ҫӗрсем ҫӑхавланӑ. Хальхи вӑхӑтра лару-тӑрӑва тӗпчеҫҫӗ.
Кунашкал ҫыру Канаш район администрацийӗнчен те пулнӑ: самай пысӑк 5 лаптӑка юхӑнтарса янӑ иккен. Тӗпчев 157,01 гектар ҫинче 5-6 ҫулти йывӑҫ-тӗм кашланине палӑртнӑ.
Пӗтӗмпе вара кӑҫалхи ҫур ҫулта кӑна ҫӗрпе усӑ курманшӑн 26 протокол ҫырма тивнӗ. Ҫӗре пусӑ ҫаврӑнӑшне кӗртмен тӗслӗхсем Патӑрьел, Комсомольски, Канаш, Шӑмӑршӑ, Етӗрне, Тӑвай районӗсенче тӗл пулнӑ.
Тӑпрапа тухӑҫлӑ усӑ курмалли пирки калаҫу пуҫарсан вара лаптӑкран хуҫисем хӑйсен ирӗкӗпе «хӑтӑлни» ҫӗнӗлӗх мар ӗнтӗ. Кӑҫал та, акӑ, 119 гектар тӗлӗшпе ҫак ӗҫе Етӗрне, Ҫӗрпӳ, Муркаш районӗсенче пуҫарнӑ.
Рекультиваци туман (сӑмахран, Шупашкар районӗнче), пулӑхлӑ сийе вырӑнтан куҫарнӑ (Шупашкар тата Канаш районӗсенче) тӗслӗхсемпе ҫулсерен кӗрешме тивет-мӗн.
Тӗрӗслевҫӗсем асӑрхаттарнине пурнӑҫланӑ май 644 гектара пусӑ ҫаврӑнӑшне кӗртнине те палӑртмалла.
Ҫурлан 22-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Ҫӑкалӑхьялӗ уява пухӑннӑ. Халӑх ял уявне анлӑн паллӑ тунӑ. Сӑлтавӗ те пулнӑ: Ҫӑкалӑхьялӗ 340 ҫул тултарнӑ.
Уява пӗрремӗш хут 1997 ҫулта Николай Михайлов пуҫарӑвӗпе паллӑ тунӑ. Вӑл — ял старости. Унтан ҫынсем 2003 ҫулта уява пухӑннӑ. Кайран ял 335 ҫул тултарнипе паллӑ тунӑ. 2013 ҫулта та ҫакалӑхьялӗсем пӗрле ташласа савӑннӑ. Халӗ те ял юбилейне халӑх туслӑн пухӑннӑ.
Уяв Николай Чудотворец часавайӗ тата ҫӑлкуҫ патӗнчен пуҫланнӑ. Унта Илия атте шыва сӑвапланӑ. Унтан халӑх клуб умне пухӑннӑ та «Алран кайми аки-сухи» юрланӑ.
Хисеплӗ хӑнасене ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илнӗ. Вӗсем чечек куравӗпе паллашнӑ, чӑваш апатне тутаннӑ, килте вӗретнӗ сӑра ӗҫнӗ.
Ҫӑкалӑхьялӗсен ял уявӗнче чи маттуррисене чысласси йӑлана кӗнӗ. Чи хастаррисем — Ольга Иванова, Галина Егорова, Валентина Алексеева, Серафима Архипова, Александр Ильин, Нина Иванова, Екатерина Никитина — хисепе тивӗҫнӗ. Ҫемьере нумай ҫул килӗштерсе пурӑнакансене те чысланӑ.
Халӑха «Ҫӑкалӑх» вокал ансамблӗ, чӑваш эстрада юрӑҫисем юрӑсемпе саламланӑ.
Чӑваш Енри ялсенче ҫул сарас ӗҫ малалла пырать. Ку, паллах, ял ҫыннишӗн тем пекех савӑнӑҫ. Кун тӗлӗшпе 470 яхӑн миллион тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ.
Кӑҫал республикӑри ялсенче 119 ҫул тума палӑртнӑ. ЧР Транспорт министерствин сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, хальлӗхе ҫичӗ ҫула туса пӗтернӗ. Канаш районӗнчи Асхва, Красноармейски районӗнчи Ыхракасси, Пӑрачкав районӗнчи Кудеиха, Шупашкар районӗнчи Оппукасси, Елчӗк районӗнчи Лаш Таяпа, Етӗрне районӗнчи Хӗрлӗҫыр, Патӑрьел районӗнчи Ксыл-Камыш ялӗсен ҫыннисем яка ҫулпа утаҫҫӗ ӗнтӗ.
Кӑҫал ҫавӑн пекех регион тата муниципалитет шайӗнчи ҫулсене, пӗтӗмпе 33,7 ҫухрӑм, юсама палӑртнӑ.
Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрӑн вӑхӑтлӑх пурӑнмалли уйрӑмсем пиллӗк. Вӗсем Кӑшавӑшра, Янӑшра, Ишекре, Шорккара, Хыркассинче вырнаҫнӑ. Вӗсенче пӗччен 94 ватӑпа сусӑр пурӑнать. Вӗсене пурне те 20 ҫул каяллах уҫнӑ. Ҫав вӑхӑтра вӗсенче сахал мар ҫын пурӑннӑ. Кашни ҫуртӑнах хӑйӗн хушма хуҫалӑхӗ пур. Унта хӑш-пӗр выльӑх-чӗрлӗх тытаҫҫӗ, пахча-ҫимӗҫ ӳстереҫҫӗ.
Вӑхӑтлӑх пурӑнмалли уйрӑмсенче нумаях пулмасть К.П. Андреева уйрӑм усламҫӑ пулнӑ. Вӑл халӑха социллӑ пулӑшу кӳрекен центр специалисчӗсемпе Екатерина Москаленкопа тата Лариса Ивановапа пӗрле ахальтен кайман – ватӑсене усламҫӑ спонсор пулӑшӑвӗ кӳнӗ, тасалма кирлӗ япаласем ҫителӗклех панӑ. Ырӑ кӑмӑлшӑн ӑна ваттисем тав тунӑ.
Сӑнсем (4)
Ӗнер Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Чӑваш бройлерӗ» акционерсен обществинче Чӑваш Енӗн Конкурентлӑ политика тата тариф енӗпе ӗҫлекен патшалӑх службин ертӳҫи Альбина Егорова тата Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Георгий Егоров пулнӑ. Республика тата район шайӗнчи пуҫлӑхсем кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗн ӗҫченӗсемпе курнӑҫнӑ.
Альбина Егорова Чӑваш Ен аталанни пирки каласа кӑтартнӑ май экономика ӳсӗм хыҫҫӑн ӳсӗм тунине пӗлтернӗ. Вӑл каланӑ тӑрӑх, республикӑра ҫӗнӗрен ҫӗнӗ производство вырӑнӗсем уҫаҫҫӗ, ҫӗнӗ ӗҫ вырӑнӗсем туса параҫҫӗ. Шкул ҫулне ҫитменнисем валли ача пахчисем уҫнине те асӑнса хӑварнӑ Альбина Егоровна. Ҫынсен пурнӑҫне лайӑхлатас тесе тӑвакан ӗҫсен шутӗнче фельдшерпа акушер пункчӗсем уҫнине асӑнса хӑварнӑ.
Георгий Егоров вара Шупашкар районӗнчи лару-тӑру пирки чарӑнса тӑнӑ.
Хапрӑкра тӑрӑшакансем ҫул-йӗрпе, тӗплӗ юсавпа, ҫӗнӗ урамсене ҫутӑ кӗртессипе тата ҫӳп-ҫаппа ҫыхӑннӑ ыйтусене хускатнӑ.
Сӑнсем (11)
Кун пирки Шупашкар хула администрацийӗн ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх, энергетика, транспорт тата ҫыхӑну управленйиӗ ӗнентерет.
Тӗп хулан сити-менеджерӗ Алексей Ладыков ертсе пынипе ирттернӗ канашлура маларах асӑннӑ управлени уҫлӑхӗ Герман Александров «Этносла Чӑваш Ен» туризмпа рекреаци кластерне тӑвасси епле пынине тишкернӗ.
Кластер, аса илтеретпӗр, икӗ пайран тӑрать: Шупашкар районӗнчи Кӑшавӑш тӑрӑхӗнчи «Ясна» экоялтан тата Шупашкара 500 ҫул ятлӑ культурӑпа кану паркӗнче тӑвакан «Амазон» этнокомплексран. Герман Александров «Амазоние» ҫывӑх ҫулсенче турисстем, тӗп хула хӑнисем тата Шупашкар ҫыннисем пырса ҫӳреме пуҫлассине пӗлтернӗ. Ҫывӑх тенине тӗрлӗрен ӑнланма пулать те, ку вӑл урӑх калаҫу тейӗпӗр.
Инфраструктура ӗҫӗсем графикран юлса пыни пирки маларах эпир маларах пӗлтернӗччӗ. Герман Александров графика хӑваласа ҫитнине ӗнентернӗ. Рабочисем 2-3 сменӑпах ӗҫленине каланӑ вӑл.
Мускавран Хусана уҫма палӑртакан пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑс пирӗн республикӑра Шупашкар районӗнчи Шӗнерпуҫ ялӗ патӗнче чарӑнма пултарать тесе Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Ытти вариантсем шутӗнче асӑннӑ районти Мӑнал ялне каланӑччӗ тата пуйӑса Шупашкар урлӑ яма сӗнекен те тупӑнни пирки унта асӑннӑччӗ. Халӗ ку ыйту уҫӑмланнӑ.
Шупашкар хула администрацийӗнче иртнӗ ӗҫлӗ ушкӑнӑн ларӑвӗнче ҫӗнӗ чарӑну сӗннӗ. Вӑл унччен асӑннӑ нихӑш варианчӗпе те килӗшсе тӑмасть. Специалистсем пуйӑса Шупашкар районӗнчи Мӑн Чӑкӑрпа Куснар ялӗ хушшинче чармалла тесе каланӑ. «Ку варианта эпир Чӑваш Республикин тата Раҫҫейӗн чукун ҫул ертӳҫисем патен ҫитерӗпӗр», — тенӗ Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков.
Сӑнсем (23)
Авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче пирӗн республикӑра та суйлав иртесси пирки Чӑваш халӑх сайчӗ темиҫе хутчен те пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, ун чухне эпир республика пуҫлӑхне тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсене депутатсене суйлӑпӑр.
Суйлава хатӗрленнӗ май йӗркене пӑсакансем те тупӑнаҫҫӗ. Шупашкар район прокуратури ҫавӑн пек тӗслӗхе асӑрхани пирки пӗлтерет. Сарапакасси ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ суйлав прави ҫинчен калакан федераци саккунне пӑсни пирки прокуратурӑна систерекен тупӑннӑ. Ку фактпа прокуратура тӗрӗслев ирттернӗ те ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ вырӑнти ял тӑрӑхне депутата суйланас шухӑшлӑ кандидатсенчен пӗриншӗн алӑ пустарса ҫӳрени ҫиеле тухнӑ. Хастар пуҫлӑх пирки прокуратура пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ та суда ярса панӑ.
Авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Энтимӗркассинче... ҫук, шкул мар (авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗ Пӗлӳ кунӗпе ҫыхӑннӑн туйӑнать те, пӗр-пӗр ача пахчипе е шкулпа ҫыхӑннӑ пулӑм иртессӗн туйӑнать), фельдшерпа акушер пункчӗ уҫӑлмалла. Тӑрӑн ял тӑрӑхне кӗрекен, анчах Тӑрӑнтан самай инҫетре вырнаҫнӑ ҫав ялта тухтӑр ҫурчӗ уҫни унти ватӑ-вӗтӗшӗн уйрӑмах лайӑх. Вӗсене инҫете тухса ҫӳреме ҫӑмӑл мар-ҫке.
Ҫурлан 15-мӗшӗнче асӑннӑ районти Мишерте фельдшрепа акушер пункчӗ уҫнӑ. Хӗрлӗ хӑйӑва каснӑ ҫӗре Чӑваш Республикин Конкурентлӑ политика тата тариф енӗпе ӗҫлекен республика службин ертӳҫи Альбина Егорова, Сылӑх сыхлав министерствин пай пуҫлӑхӗн ҫумӗ Инна Иванова, Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗн пӗрремӗш ҫумӗ — экономика пайӗн пуҫлӑхӗ Зоя Маслова хутшӑннӑ.
Мишерти ФАП кӳршӗллӗ мемешсемпе ярӑскассинсене те пулӑшу кӳрӗ.
Сӑнсем (11)
Кӑҫалхи ҫурлан 1-мӗшӗ тӗлне илсен, хуласемпе районсен пӗтӗмӗшле хыснине пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен тупӑш сахалтарах кӗнине Чӑваш Енӗн Финанс министерстви пӗлтерет. Пӗтӗмпе 10,8 миллиард тенкӗ кӗнӗ, ку вӑл 600 миллион тенкӗ сахалрах е 5,3 процент.
Тупӑш шайне ӳстернисем те пур. Ҫӗнӗ Шупашкарта унӑн хисепӗ 38 процент нумайланнӑ, Шупашкар районӗнче — 8,5 процент, Канаш хулипе Йӗпреҫ районӗнче — 5,1 процент, Пӑрачкав районӗнче — 5 процент, Улатӑр районӗнче — 1,7 процент, Комсомольски районӗнче — 1,4 процент.
Хӑйсен тупӑшӗ 18 муниципалитетра чакнӑ. Чи нумай чакни — Ҫӗмӗрле районӗнче (пӗлтӗрхипе танлаштарсан унта тупӑш 80,6 процент кӑна кӗнӗ), Тӑвай районӗ (83,7 процент), Шупашкарта (82,5 процент).
+31.3 °C